1- استئوپروز(پوکی استخوان) چیست؟و کدام استخوان ها را درگیر می نماید؟
اگر میزان تخریب استخوان بیش از ساخته شدن آن باشد، فضاهای بین شبکه‌های داخلی استخوان بزرگ شده و استخوان توخالی می شود که اصطلاحا پوکی استخوان اتفاق می‌افتد. در این وضعیت، استخوان ضعیف شده و با کوچک‌ترین ضربه دچار شکستگی میشود.پوکی استخوان همه ی استخوان های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد، شایعترین شکستگی مربوط به ستون مهره هاست وشکستگی های دیگر بیشتر در نواحی لگن، مچ دست و انتهای ساعد رخ می دهد.
2-در چه سنی بیشترین توده استخوانی در یک فرد حاصل می شود؟
توده استخوانی در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد.
3- حداکثر توده استخوانی در افراد به چه عواملی بستگی دارد؟
حداکثر توده استخوانی معمولا در دهه سوم زندگی بدست می آید و میزان آن به عوامل ارثی، تغذیه، فعالیت بدنی و شیوه زندگی در طول دوره رشد بستگی دارد.
4- عوامل مستعد کننده پوکی استخوان کدامند؟
افزایش سن، جنس مونث، یائسگی و کاهش هورمون های جنسی،سابقه فامیلی، نژاد آسیایی و سفید پوست بودن، لاغری مفرط و استخوان بندی ظریف، بیماری های مزمن، مصرف طولانی مدت برخی داروها، بی تحرکی و فعالیت فیزیکی کم، کمبود کلسیم و ویتامین-د در رژیم غذایی، استعمال دخانیات ، مصرف الکل و مصرف زیاد قهوه.
5- مصرف چه داروهایی ریسک ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند؟
داروهای ضد تشنج، داروهای شیمی درمانی، کورتون، هپارین، لیتیوم، مهار کننده پمپ پروتون، دوز بالای هورمون تیروئید، وارفارین و بعضی دارو های کمتر شایع.
6- آیا مصرف چای و قهوه در بروز پوکی استخوان و عوارض ناشی از آن موثراست؟
مطالعات نشان داده اند دریافت بالای کافئین (بیش از 4 فنجان قهوه در روز) خطر شکستگی لگن در مردان و زنان استئوپروتیک را افزایش می دهد. در مقابل چای بخصوص چای کمرنگ، بدلیل ترکیبات فلاونوئید ممکن است اثر محافظتی بر شکستگی های لگن داشته باشد.
7- ابتلا به پوکی استخوان چه علائمی دارد؟
از آنجائیکه از دست دادن استخوان ها به طور خاموش و بی سر وصدا اتفاق می افتد پوکی استخوان اغلب تا زمان رخ دادن شکستگی علامتی ندارد. کاهش تدریجی قد ناشی از خمیدگی پشت می تواند ناشی از شکستگیهای بدون علامت ستون فقرات باشد. در این باره بهتر است با پزشک خود مشورت نمایید.
8- پوکی استخوان ابتدا از چه استخوان هایی شروع می شود؟
پوکی استخوان ابتدا غالباً از استخوان های ستون مهره هاشروع می شود. ولی درافرادمختلف بانژادهای مختلف می تواند استخوان های دیگر رابیشتر ازستون مهره ها درگیر کند.
9- وزن چه تاثیری در ابتلا به پوکی استخوان دارد؟
افراد با وزن کمتر از 57 کیلوگرم یا BMI کمتر از 20 در خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
10- آیا ابتلا به پوکی استخوان می تواند منجر به مرگ شود؟
خیر، پوکی استخوان به تنهایی موجب مرگ و میر بیماران نیست اما بروز عوارض آن مثل انواع شکستگی به خصوص شکستگی لگن، در صورت عدم مراقبت کافی می تواند منجر به عوارض و حتی مرگ و میر این بیماران شود.
11- آیا مردان هم در خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند؟
وزن پائین، از دست دادن مقادیر زیاد وزن بدن و مصرف سیگار عوامل اصلی مستعد کننده مردان برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.حدود 30-60% موارد پوکی استخوان در مردان ناشی از عوامل ثانویه مثل هیپوگنادیسم، دیابت، هیپو تیروئیدی،هیپر پاراتیروئیدی،بدخیمی و ... می باشند.
12- آیا شیوع پوکی استخوان در زنان و مردان یکسان است؟
خیر- پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده استخوان و پدیده یائسگی شایع‌تر است؛ به طور تقریبی از هر سه زن یک نفر و از هر هشت مرد یک نفر به پوکی استخوان مبتلا میشوند، به طوری که زنان در هر سنی ۴ تا ۵ برابر مردان دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان میشوند.
13- آیا سن بروز یائسگی با ابتلا به پوکی استخوان ارتباط دارد؟
بلی – هر قدر یائسگی در سنین پایین تر شروع شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان زیادتر می شود: خانم هایی که یائسگی زودرس دارند(قبل از 45 سالگی) و نیز بانوانی که تخمدان هایشان در سنین پایین با جراحی برداشته شده است بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
14- آیا وجود سابقه فامیلی، خطرابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد؟
وراثت تعیین کننده حدود 80% توده استخوانی است. وجود سابقه پوکی استخوان در بستگان درجه اول (مادر، پدر، خواهر یا برادر)، احتمال ابتلای فرد به پوکی استخوان را تا دو برابر افزایش می دهد.
15- ابتلا به چه بیماری هایی شانس پوکی استخوان را در افراد افزایش می دهد؟
ابتلا به بیماری های مزمن کبد و کلیه، دیابت، پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید، اختلالت رشد، بیماری های التهابی روده، سوء جذب، بی اشتهایی عصبی، پیوند عضو، برخی کانسر ها و آرتریت روماتوئید باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان میشوند.
16- بهترین راه تشخیص پوکی استخوان چیست؟
دقیق ترین و اصلی ترین روش تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم معدنی استخوان (B M D) به روش دگزا می باشد.
17- دگزا (DXA) چیست؟
تست دگزا یک روش عکس برداری با مقدار بسیار کم اشعه ی ایکس برای اندازه گیری تراکم استخوان ها در نقاط اصلی و مهم بدن مثل لگن، ستون فقرات و مچ دست می باشد.این روش بسیار کم هزینه، غیر تهاجمی و با صرف زمان کوتاه(بسته به نوع دستگاه 10-20دقیقه)می باشد.
18- برای انجام تست تراکم سنجی استخوان چه آمادگی هایی لازم است؟
توصیه به رژیم غذایی خاصی نمی شود اما بهتر است 2-4 ساعت قبل از انجام اسکن از صرف غذای سنگین پرهیز شود.دو روز قبل از انجام اسکن از مصرف داروهای حاوی کلسیم خودداری شود.بهتر است در روز اسکن، لباس راحت به تن کنید.
19- آیا انجام سنجش تراکم استخوان در دوران بارداری منعی دارد؟
برای ارزیابی تراکم استخوان از اشعۀ نسباتاً ضعیف x استفاده می شود که می تواند برای جنین خطرناک باشد .بنابراین قبل ازانجام این تست پزشک و مسئول انجام این تست را از باردار بودن خود مطلع کنید.
20- آیامصرف قرص کلسیم قبل ازانجام سنجش تراکم استخوان(BMD)ممنوعیتی دارد؟
تا کنون اثر ثابت شده ای مبنی بر اختلال درنتیجه سنجش تراکم استخوان به دلیل مصرف قرص کلسیم دیده نشده .بنابراین مصرف این قرص قبل از انجام سنجش تراکم استخوان منعی ندارد.
21- انجام تراکم سنجی استخوان چه فوایدی برای افراد دارد؟
غربالگری جهت تشخیص زودهنگام بیماران، ارزیابی شدت کاهش تراکم و پوکی استخوان، ارزیابی ریسک شکستگی، شناسایی افراد کاندید دارودرمانی، پیگیری تغییرات استخوانی در طول زمان در فرد.
22- سنجش تراکم استخوان در چه سنی توصیه می شود؟
سنجش تراکم استخوان در زنان 65 سال و بالاتر و مردان 70 سال و بالاتر توصیه می شود.
23- سنجش تراکم استخوان در چه افرادی توصیه می شود؟
زنان بالای 65 سال، زنان یائسه زیر 65 سال با عامل خطر، بالغین با سابقه شکستگی با حداقل ضربه، یافته های استئوپنی یا شکستگی مهره در رادیولوژی ،درمان طولانی با کورتون، ابتلا به بیماری های همراه با از بین رفتن تراکم استخوان،مردان 70 ساله و بالاتر.
24- سنجش تراکم استخوان در چه بیمارانی ممنوعیت انجام دارد؟
زنان باردار، انجام اسکن رادیوایزوتوپ طی 3 روز اخیر،انجام گرافی با ماده ی حاجب، پروتز های فلزی.
25- در بیمارانی که سنجش تراکم استخوان طبیعی دارند ارزیابی مجدد در چه زمانی توصیه می شود؟
در بیماران با تراکم استخوانی طبیعی ارزیابی مجدد هر 3-5 سال توصیه می شود.
26- چه آزمایشاتی بصورت روتین در ارزیابی بیماران مبتلا به پوکی استخوان درخواست می شود؟
آزمایش کامل خون، قند خون، تست های تیروئیدی، بیوشیمی شامل کلسیم، فسفر، توتال پروتئین، آلبومین، آنزیم های کبدی، آلکالین فسفاتاز، کراتینین، الکترولیت ها، پروفایل چربی، آنالیز ادرار24 ساعته از نظر کلسیم، سطح ویتامین-د.
27- چه بیمارانی باید تحت درمان پوکی استخوان قرار گیرند؟
تمام خانم های یائسه و مردان بالای 50 سال که شکستگی اخیر لگن یا مهره دارند، شکستگی قبلی همراه با کاهش تراکم استخوان دارند، عدد T-Score ⡤2.5- دارند، کاهش تراکم استخوان با ریسک بالای شکستگی(مثل دریافت کورتون یا بی تحرکی کامل) دارندو یا کاهش تراکم استخوانی همراه با خطر 10 ساله بالا برای شکستگی لگن یا سایر شکستگی های بزرگ دارند باید تحت درمان قرار گیرند.
28- چه انتخاب های درمانی در بیماری استئوپروز در دسترس می باشد؟
درمان های استئوپروز به دودسته غیردارویی شامل دریافت کافی کلسیم و ویتامین د در رژیم غذایی، ورزش و تغییر سبک زندگی ودسته دوم درمان های دارویی شامل دریافت مکمل های کلسیم و ویتامین د، بیس فسفونات ها، کلسی تونین، تری پاراتاید، درمان های جایگزین هورمونی، رالوکسیفن و ... تقسیم می گردد.
29- در بیمارانی که به علت پوکی استخوان تحت درمان می باشند ،ارزیابی مجدد در چه زمانی توصیه می شود؟
در بیماران مبتلا به پوکی استخوان که تحت درمان می باشند ارزیابی مجدد پس از دو سال انجام خواهند شد.
30- نحوه مصرف قرص وآمپول ویتامین D چگونه است؟
نیازروزانه یک فرد بالغ به ویتامینD درطول روز800-400 واحد است.هرقرص ویتامین D حاوی50000 ویتامین D است.بایستی قرص ها حداقل به فاصله یک ماه مصرف شوند.(مگر درصورت تشخیص پزشک معالج شما برای کم یا زیاد کردن این فاصله ).آمپول ویتامین D نیز حاوی 300000 واحد ویتامین D است که توصیه میشود هر 6 ماه یکباربه صورت عضلانی تزریق شود.
31- آیا مصرف بیش از حد ویتامین D مشکلی به وجود می آورد؟
ویتامین D به دلیل محلول در چربی بودن به راحتی از طریق ادرار دفع نمی شود و تمایل به تجمع در بافت های مختلف بدن به ویژه کبد دارد.بنابراین در صورت مصرف بیش از حد می تواند منجر به آسیب بافت های مختلف بدن شود.
32- از چه منابعی می توان ویتامین-د مورد نیاز بدن را نامین نمود؟
تابش نور مستقیم آفتاب به پوست ورژیم غذایی حاوی ویتامین-د
33- ویتامین-د در چه مواد غذایی وجود دارد؟
شیر غنی شده، زرده تخم مرغ، ماهی های آب های شور و جگر
34- آیا نیاز بدن به ویتامین-د در سنین مختلف متفاوت است؟
بله، با افزایش سن جذب روده ای و تولید پوستی این ویتامین کاهش می یابد، بدین جهت بالغین زیر 50 سال روزانه به 400-800 واحد ویتامین-د و بالغین بالای 50 سال روزانه به 800-1000 واحد از این ویتامین نیاز دارند.
35- آیا نیاز به مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین-د در فصول مختلف سال متفاوت است؟
بله، در فصل زمستان به دلیل اینکه کمتر از خانه خارج شوید و کمتر در معرض نور آفتاب قرار می گیرید،باید مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین-د را افزایش دهید.
36- آیا استفاده از کرم های ضد آفتاب مانع رسیدن نور موثر خورشید به پوست می شود؟
بله. این کرم ها مانع رسیدن نور موثر خورشید به پوست می شوند.
37- هر فرد بالغ روزانه به چه میزان کلسیم نیاز دارد؟
یک فرد بالغ 19-50 ساله بطور متوسط روزانه به 1000 میلی گرم کلسیم نیاز دارد، این میزان با افزایش سن و یائسگی افزایش می یابد.
38- آیا مصرف روزانه بیش از 1200 میلی گرم کلسیم برای بدن مضر است؟
مصرف بیش از اندازه کلسیم نه تنها مفید نیست بلکه موجب رسوب کلسیم اضافه در کلیه و ابتلا فرد به سنگ کلیه می شود.در بعضی مطالعات مصرف بیش از اندازه کلسیم با ابتلا به بیماری های قلبی در ارتباط بوده است.
39- بهترین منابع تامین کلسیم روزانه چه مواد غذایی هستند؟
لبنیات(شیر، ماست، پنیر، کشک، دوغ، بستنی) منبع اصلی کلسیم بوده وبخش عمده ای از نیاز روزانه کلسیم بدن را تامین می کنند. سبزیجات دارای برگ سبز تیره (اسفناج، سبزی خورن، کلم بروکلی)، مغز آجیل و خشکبار(انجیر خشک، مغز بادام و فندق..)، سویا و ترکیبات آن، انواع ماهی و کنجد دیگرمنابع خوب تامین کلسیم روزانه مورد نیاز بدن هستند.
40- آیا تفاوتی از نظر تامین کلسیم مورد نیاز بدن از مواد غذایی یا مکمل ها وجود دارد؟
خیر، هیچ تفاوتی در تأمین و جذب کلسیم مورد نیاز بدن از مواد غذایی یا مکمل ها وجود ندارد.
41- آیا محتوی کلسیم شیر،ماست و پنیر با هم تفاوت دارد؟
شیر بهترین منبع تامین کلسیم می باشد ودر صورت عدم تحمل شیر، ماست و پنیر جایگزین های خوبی هستند.یک لیوان ماست یا دو قطعه پنیر(به اندازه دو قوطی کبریت) تقریبا معادل یک لیوان شیر، کلسیم دارند.
42- آیا نیاز بدن به کلسیم در طول زندگی تغییر می کند؟
نیاز افراد به کلسیم در طول زندگی متفاوت است. با افزایش سن بویژه بعد از 50 سالگی ،قدرت جذب کلسیم کاهش می یابد. بنابراین نیاز روزانه به کلسیم در افراد مسن، بیشتر از جوانان است. در سنین نوجوانی(9-18 سالگی) حدود 1300 میلی گرم، زنان پیش از یائسگی و مردان بالغ تا سن 50 سالگی 1000 میلی گرم و افراد بالای 50 سال به 1500 میلی گرم کلسیم روزانه نیاز دارند.
43- آیا مصرف کلسیم خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی را افزایش می دهد؟
مطالعات نشان داده اند مصرف دوز معمول کلسیم برای پیشگیری یا درمان استئوپروز ریسک بیماری های قلبی-عروقی را افزایش نمی دهد.
44- آیا محتوی کلسیم فرآورده های لبنی کم چرب با فرآورده های لبنی پرچرب تفاوت دارد؟
خوشبختانه فرآورده های کم چرب هم به اندازه ی فرآورده های پرچرب دارای کلسیم می باشند.بنابراین بهتر است از لبنیات کم چرب استفاده نمائید تا از اضافه وزن و عوارض قلب-عروقی ناشی از آن جلوگیری شود.
45- آیا مصرف همزمان مکمل کلسیم با قهوه در جذب آن تداخل ایجاد می کند؟
خیر، مصرف همزمان مکمل کلسیم و نوشیدن قهوه در جذب کلسیم در بدن تاثیری ندارد.
46- آیا پنیرهای سفت محتوی مقادیر بیشتری کلسیم در مقایسه با پنیرهای نرم و خامه ای هستند؟
بله،پنیرهای سفت به دلیل اینکه دارای مقادیر آب کمتری هستند مواد مغذی (پروتئین و کلسیم) بیشتری دارند.
47- چه عواملی موجب کاهش سطح کلسیم در بدن می شوند؟
عملکرد غیر طبیعی غدد پاراتیروئید، کمبود کلسیم دریافتی در مواد غذایی، نارسایی مزمن کلیه، کمبود ویتامین – د و کمبود منیزیم.
48- چه میزان ورزش روزانه برای افرادی که به پوکی استخوان مبتلا نیستند توصیه می شود؟
حداقل روزی 30 دقیقه و حداقل به مدت 4 بار در هر هفته(به خصوص در مورد ورزش هایی که باعث افزایش استحکام و تراکم استخوان می شوند).
49- چه ورزش های در پیشگیری و درمان پوکی استخوان مفید هستند؟
1- ورزش های که باعث افزایش توده استخوانی میشوند: ازقبیل آهسته دویدن ،پیاده روی ،بالارفتن از پله ها ،والیبال،آیروبیک، بسکتبال ، راه رفتن درآب یا شنا کردن -وزنه برداری،ژیمناستیک،دوچرخه سواری و کار بادستگاه های ورزشی ثابت.
2- ورزش هایی که بر حفظ تعادل کمک میکنند.
3- فعالیت هایی که مربوط به طرز صحیح نشستن و ایستادن شما می شوند.
50- افراد مبتلا به پوکی استخوان از چه ورزش هایی باید پرهیز کنند؟
ورزش هایی که باعث وارد آمدن فشار زیاد به استخوانها می شود در این افراد ممنوع است از قبیل ورزشهای شکمی مانند درازنشست، چرخش کمر و بالاتنه و خم شدن، این ورزش ها خطر شکستگی به خصوص شکستگی مهره ها را افزایش می دهند.
51- چه افرادی بیشتر در معرض زمین خوردگی هستند؟
مبتلایان به اختلالات مغزی(مانند افرادی که سابقه ی سکته ی مغزی داشته اند). 2.ساکنین خانه های سالمندان. 3.افرادی که بینایی ضعیفی دارند. 4.افراد مبتلا به دیابت نوع 2. 5.افرادی که داروهایی مثل داروهای ضدتشنج،آرامبخش،قلبی،کورتون استفاده می کنند. 6.افراد معتاد به سیگار یا موادمخدر. 7.افرادی که مشکلات اسکلتی مادرزادی دارند. 8.افرادی که سابقه ی افتادن های مکرر دارند.
52- پیشگیری از شکستگی چه اهمیتی در سالمندان مبتلا به پوکی استخوان دارد؟
به دنبال اولین شکستگی با حداقل ضربه، ریسک شکستگی های بعدی به خصوص طی 5-10 سال آینده در این بیماران به شدت افزایش می یابد.لذا با پیشگیری از اولین شکستگی، ریسک شکستگی های بعدی و عوارض و هزینه های ناشی از آن را در بیماران مسن مبتلا به پوکی استخوان کاهش می دهیم.